Jak wygląda praca w dziale jakości?

Inżynier Jakości – kim jest oraz jak jego zakres obowiązków różni się od Kontrolera Jakości?

Coraz więcej firm na całym świecie stawia na poprawę wydajności, oraz na dostarczanie wyrobów i usług spełniających oczekiwania klientów. W dzisiejszym biznesie, gdzie panuje dość duża konkurencja poszczególne organizacje kładą nacisk na redukcję kosztów przy zachowaniu odpowiedniej jakości wykonywanej pracy. Jakość dla wielu firm nie jest już tylko i wyłącznie pustym sloganem, ale koniecznością, aby stale się rozwijać i osiągnąć coś więcej niż tylko przetrwanie. W tym artykule przyjrzymy się bliżej pracy typowego jakościowca oraz odpowiemy sobie na pytanie, czy praca w jakości zawsze oznacza to samo. Sprawdzimy również czym różni się inżynier jakości od kontrolera jakości oraz kto nadzoruje System Zarządzania Jakością w danej organizacji. Artykuł ten przeznaczony jest między innymi dla studentów, ale i wszystkich innych, którzy chcieliby związać swoją przyszłość z pracą w jakości. Jeśli się nad tym zastanawiacie to mam nadzieje, że poniższy materiał odpowie na Wasze pytania. Miłej lektury!

W skrócie

Czytając ten artykuł dowiesz się:

• Jak wygląda struktura pionu jakości oraz czym różni się Kontrola Jakości od Zapewnienia Jakości.
• Jakie są stanowiska w dziale jakości, czym zajmuje się Inżynier Jakości a czym Kontroler Jakości.
• Kto jest odpowiedzialny za System Zarządzania Jakością a kto za monitorowanie zgodności wyrobu.
• Jakie cechy i umiejętności są pożądane wśród pracowników działu jakości.
• Jak przygotować się do rozmowy kwalifikacyjnej na stanowiska związane z jakością.

Kontrola Jakości a Zapewnienie Jakości

Wiele, zwłaszcza większych firm, które posiadają również bardziej rozbudowane struktury organizacyjne posiada często więcej niż jeden dział jakości. Kontrola jakości jest obecnie podstawą działania wielu wytwórców. Oczywiście zdarzają się wyjątki, gdzie rolę tradycyjnego kontrolera jakości zastąpiono albo przez kompletną automatyzację procesu produkcyjnego włącznie z automatyczną kontrolą, albo organizacja wzięła na siebie większe ryzyko związane reklamacjami. Innym przykładem może być branża IT, gdzie rolę kontroli jakości przez cały cykl powstawania oprogramowania prowadzą przedstawiciele Zapewnienia Jakości (QA od angielskiego Quality Assurance).

Musimy pamiętać, że wdrożenie odpowiedniego monitorowania produktu lub usługi na różnych etapach ich powstawania w celu weryfikacji spełnienia założonych kryterii akceptacji wynika wprost z normy ISO 9001. Dział Kontroli Jakości jak sama nazwa wskazuje ma za zadanie właśnie sprawdzenie tej zgodności. Dodatkowym wsparciem bywa Dział Zapewnienia Jakości, który ma na celu ustanowienie, wdrożenie i utrzymywanie Systemu Zarządzania Jakością, ale również między innymi zapewnienie spływu i spełnienia wymagań klientów. W wielu firmach pion jakości posiada bardziej rozbudowaną strukturę wyróżniającą podział samej kontroli jakości na: wejściową, międzyoperacyjną, ostateczną, ale również dedykowaną na przykład do procesów specjalnych, czy też zajmującą się badaniami nieniszczącymi. W niektórych organizacjach czynności te wykonuje jeden dział. W innych zaś trzy osobne dedykowane komórki organizacyjne. Analogicznie może wyglądać kwestia Zapewnienia Jakości, gdzie mogą występować osobne działy zajmujące się odpowiednio: Systemem Jakości, certyfikacją wyrobów, zapewnieniem jakości wewnętrznej, zapewnieniem jakości u dostawców, zapewnieniem jakości procesów specjalnych czy też współpracą z klientem. Poniżej przedstawimy ogólną charakterystykę pracy dla poszczególnych stanowisk jakie występują w pionach jakości. Oczywiście ostateczny zakres obowiązków zawsze i tak zależeć będzie od specyfiki wykonywanego produktu lub usługi, która jest dostarczana przez daną organizację.

Kontroler Jakości oraz Kontroler Procesów Specjalnych

Rolą kontrolera jakości jest weryfikacja zgodności wykonanego produktu lub też usługi z założeniami projektowymi określonymi w dokumentacji wewnętrznej – na przykład w planie kontroli. Wykonuje on ocenę wizualną okiem nieuzbrojonym, lub przy użyciu dodatkowego osprzętu, jak lupa, czy też boroskop. Mierzy poszczególne charakterystyki za pomocą przyrządów pomiarowych jak na przykład suwmiarka, mikromierz, średnicówka, lub też chropowatościomierz. Posługuje się dedykowanymi sprawdzianami. Bardziej skomplikowane charakterystyki weryfikuje przy użyciu maszyny współrzędnościowej (CMM). Sprawdza także certyfikaty dla dostarczonych produktów, aby określić ich zgodność z zamówieniem. Jeśli jego specjalizacją są procesy specjalne to może sprawdzać grubość, przyczepność lub też wygląd powłok. Weryfikować zgodność wykresów piecowych. Wykonywać dedykowane testy potwierdzające zgodność procesu obróbki cieplnej jak chociażby wytrzymałość na rozciąganie, twardość, udarność, czy też odwęglenie. Sprawdzać medium do procesu kulowania poprzez ocenę wizualną kształtu oraz analizę sitową. W zależności od firmy, niektóre z tych testów mogą być jednak wykonywane na przykład przez laboranta, lub nawet operatora.

Specjalista ds. kalibracji

Jak sama nazwa wskazuje jego rolą jest prowadzenie procesu wzorcowania i kalibracji przyrządów, maszyn pomiarowych a także wszelkiego rodzaju sprawdzianów oraz urządzeń, dla których taki proces jest wymagany. Stanowisko takie znajdziemy najczęściej w firmach produkcyjnych, rzadziej zaś w podmiotach świadczących usługi w postaci dostarczanych procesów produkcyjnych, w tym procesów specjalnych. Wszystko zależy od skali danej organizacji. Specjalista ds. kalibracji odpowiada nie tylko za kalibrację wewnętrzną, ale w razie konieczności zleca również taką usługę na zewnątrz. Jest bardzo ważnym ogniwem w każdej firmie produkcyjnej zwłaszcza związanej z przemysłem lotniczym oraz motoryzacyjnym, bowiem jakiekolwiek nieprawidłowości dotyczące oprzyrządowania pomiarowego wiązać się mogą z niezgodnym wyrobem, o którym nie wiedzieliśmy.

Inżynier Jakości

Głównym jego zadaniem jest nadzór nad zapewnieniem zgodności wykonywanych produktów lub usług. Do jego obowiązków zaliczyć możemy zarówno tworzenie dedykowanych narzędzi wspomagających pracę kontrolera jakości jak chociażby planów kontroli a także nadzorowanie działań mających na celu rozwiązywanie bieżących problemów produkcyjnych. W niektórych organizacjach Inżynier Jakości zaangażowany jest także w proces reklamacji od klienta, ale w zależności od firmy zadanie to może należeć również do obowiązków Specjalisty ds. Zapewnienia Jakości. Inżynier Jakości zaangażowany jest również we wdrożenia nowych produktów oraz oferowanych usług, a także rozwój istniejących procesów. W razie potrzeby dokonuje przeglądu kontraktu z ramienia działu jakości. Analizuje ryzyko i identyfikuje potencjalne problemy na różnych etapach cyklu życia produktu. Może również mieć uprawnienia do dysponowania wyrobem niezgodnym.

Specjalista ds. Zapewnienia Jakości (rzadziej Inżynier Zapewnienia Jakości)

Jego a coraz częściej również jej rola w znacznym stopniu związana jest z Systemem Zarządzania Jakością. Osoby na tym stanowisku utrzymują podstawy wspomnianego systemu oraz biorą czynny udział zarówno w auditach klienta jak i w auditach certyfikujących. Są kolejną bramką mającą na celu weryfikację dokumentacji produkcyjnej, jak chociażby planów oraz procesów produkcyjnych czy też kart procesu, pod kątem prawidłowości spływu wymagań klienta. Zatwierdzają tworzoną przez inne działy dokumentację Systemu Zarządzania Jakością taką jak procedury, instrukcje oraz formularze. W znacznym stopniu realizują harmonogram auditów wewnętrznych, zarówno systemowych jak i procesowych, a także wykonują audity produktu. Tworzą raporty i analizy związane z monitorowaniem celów oraz wskaźników jakościowych. Jeśli dana firma wykonuje procesy specjalne to bardzo często Specjalista ds. Zapewnienia Jakości jest odpowiedzialny za nadzór nad tymi procesami oraz we współpracy z Inżynierem Procesów Specjalnych za przygotowanie tych procesów do auditów klienta. W niektórych organizacjach do nadzoru nad procesami specjalnymi dedykowany jest osobny dział zapewnienia jakości procesów specjalnych.

Inżynier Jakości Dostawców

Jest to zbliżone stanowisko do Inżyniera Jakości, jednakże wykonywane zadania związane są z jakością dostarczanych produktów lub usług. Inżynier Jakości Dostawców weryfikuje spełnienie wymagań swojej organizacji przez podmioty, które dostarczają zamawiany wyrób lub też realizują daną usługę. Do jego obowiązków zaliczyć możemy przeprowadzanie u dostawców auditów drugiej strony, a także nadzór nad wynikami auditów trzeciej strony. W razie konieczności wykonuje u dostawców kontrole źródłowe mające na celu potwierdzenie jakości produktu na różnych etapach jego produkcji. Weryfikuje, czy nowe produkty zostały prawidłowo wdrożone oraz spełniają wszelkie wymagania. Nadzoruje proces reklamacji i weryfikuje poprawność i skuteczność wdrożonych działań korekcyjnych i korygujących, tak aby wyeliminować ryzyko ponownego wystąpienia niezgodności. Może być również zaangażowany w poszukiwanie nowych źródeł a także prowadzi proces zatwierdzenia nowego dostawcy. Ze względu na charakter wykonywanych obowiązków, stanowisko to wiąże się częstymi podróżami służbowymi. Pamiętajmy, również że Inżynier Jakości Dostawców reprezentuje daną firmę przed dostawcą.

Auditor wewnętrzny

Najczęściej jest to dodatkowa rola nie zaś osobne stanowisko. Auditorem wewnętrznym może być każda osoba w firmie, która posiada uprawnienia zgodne z normą według, której certyfikowany jest system zarządzania jakością – najczęściej jest to ISO 9001, w przemyśle lotniczym AS9100 / EN9100, zaś w branży motoryzacyjnej IATF 16949. Każda organizacja posiadająca taki system powinna mieć co najmniej dwóch auditorów wewnętrznych. Ma to na celu uniknięcie auditowania własnej pracy, co byłoby niezgodne z wymaganiami wyżej wymienionych standardów. Dlatego nie wszyscy auditorzy będą pracownikami działu jakości. Niektóre firmy w takich wypadkach korzystają również z zewnętrznych konsultantów, którzy pełnią rolę auditorów wewnętrznych. Do obowiązków auditora należy prowadzenie auditów wewnętrznych a także nadzór nad całym procesem auditowania w organizacji.

Pełnomocnik ds. Systemu Jakości

W zależności od wielkości oraz specyfiki danej organizacji może to być osobne stanowisko, lub analogicznie jak w przypadku auditorów wewnętrznych dodatkowy zakres obowiązków. Jednakże nie jest to obowiązkowe stanowisko, czy też rola. Zadania przypisane pełnomocnikowi pełnić może zarówno Kierownik Działu Jakości lub Działu Zapewnienia Jakości, ale także Specjalista ds. Zapewnienia Jakości. Do głównych zadań Pełnomocnika ds. Systemu Jakości należy utrzymanie efektywnego Systemu Zarządzania Jakością w organizacji.

Kierownik Działu Jakości

W mniejszych firmach występuje najczęściej jeden poziom kierownictwa, zaś Kierownik Działu Jakości pełni nadzór nad całym pionem jakości. W większych zaś kierownictwo może dzielić się na co najmniej dwa poziomy, mówimy wówczas o kierownictwie niższego szczebla, oraz wyższego. Ma to sens zwłaszcza, gdy cała jakość podzielona jest na kilka działów i nadzorowana również przez kilku kierowników. W takich przypadkach w strukturze organizacyjnej pojawia się również Dyrektor Jakości. Jeśli norma Systemu Zarządzania Jakością wspomina o najwyższym kierownictwie to zawsze określa najwyższy poziom w danej organizacji. Kierownik Działu Jakości ma zadanie realizację przydzielonych celów biznesowych. Zarządza przydzielonym budżetem a także odpowiada za sprawne funkcjonowanie działu jakości.

Interakcje z innymi działami

Warto pamiętać, że każda firma to żywy organizm, którego zadaniem jest przede wszystkim realizacja celów biznesowych wraz z zapewnieniem odpowiedniego poziomu zysków. Informację tą powinni zapamiętać sobie zwłaszcza studenci oraz świeżo upieczeni absolwenci uczelni wyższych, którzy dopiero zbierają pierwsze doświadczenia na rynku pracy. Aby osiągnąć powyższe cele organizacja musi przykładowo dostarczać wyprodukowany wyrób, lub zapewniać realizację oferowanej usługi. Wymaga to ścisłej współpracy pomiędzy poszczególnymi działami oraz pracownikami. Każda komórka organizacyjna zapewnia pracę innej komórce. Prześledźmy zatem przykładowe interakcje jakie mogą występować w hipotetycznej firmie produkcyjnej.

Dział Sprzedaży poszukuje klientów i zapewnia spływ zamówień. Zamówienia trafiają do Działu Jakości i Technologicznego celem określenia możliwości ich realizacji, określenia poziomu ryzyka a także stworzenia wymaganej dokumentacji technologicznej i kontrolnej. Na bazie dokumentacji technologicznej Dział Zaopatrzenia zamawia odpowiedni materiał i narzędzia do realizacji wyrobu. Dział Jakości weryfikuje otrzymany materiał i w przypadku jego akceptacji zwalnia go na produkcję. Dział Produkcji tworzy wyrób zgodnie z dokumentacją technologiczną i przekazuje go do Działu Jakości celem wykonania kontroli stworzonego produktu. Wyroby spełniające wymagania klienta przekazywane są do Działu Logistyki, który realizuje wysyłkę do klienta. Dział Finansowy wystawia fakturę i pilnuje realizacji płatności.

Jest to bardzo uproszczony schemat przedstawiający występowanie interakcji pomiędzy poszczególnymi działami. Pomija on procesy pomocnicze realizowane chociażby przez Dział Prawny, czy też Dział Personalny. Jednakże w pewien sposób obrazuje jak istotną rolę w funkcjonowaniu każdej firmy pełni każdy pracownik. Wiedza ta niestety bardzo często jest pomijana na etapie zdobywania wykształcenia. Co w skrajnych przypadkach prowadzić może do konfliktów oraz opóźnień w realizacji projektów, zwłaszcza tych bardziej skomplikowanych.

Cechy i umiejętności niezbędne do pracy w Dziale Jakości

Poza wiedzą zdobytą poprzez kierunkowe wykształcenie lub też pracę w danym obszarze pracownik jakości niezależnie od stanowiska i wykonywanego zakresu obowiązków powinien cechować się skrupulatnością oraz przywiązywaniem uwagi do szczegółów. Wysoko pożądana jest asertywność a także umiejętność komunikacji. W przypadku Inżynierów Jakości Dostawców będzie to również komunikacja, oraz umiejętność negocjacji w obcym języku, najczęściej angielskim. Pamiętajmy, że w przypadku pracy z dostawcą budujemy relacje na zasadzie partnerstwa, co w znacznym stopniu ułatwia późniejszą współpracę. Spora część stanowisk w Dziale Jakości nastawiona jest na realizację konkretnych celów. Dlatego też w takiej pracy na pewno przyda się umiejętność zarządzania projektami, czasem oraz umiejętność planowania własnej pracy w taki sposób, aby te cele osiągnąć.

Jak przygotować się do rozmowy kwalifikacyjnej na stanowisko związane z jakością?

Jest to jedno z pytań jakie bardzo często nurtuje osoby starające się o pracę w dziale jakości. Niestety odpowiedź nie będzie ani prosta ani precyzyjna. Jak w przypadku każdej rozmowy kwalifikacyjnej przede wszystkim warto zapoznać się z podstawowymi informacjami o danej firmie oraz o produktach, lub też usługach, które są przez nią realizowane. Jeśli firma jest przykładowo producentem kolumn kierowniczych to warto szczegółowo poznać ich budowę, oraz zasadę działania.

Podczas rozmowy na stanowisko kontrolera spodziewać się możemy potrzeby zinterpretowania rysunku technicznego, oraz określenia metody pomiaru danej charakterystyki. W firmach lotniczych praktycznie wszystkie rysunku są w języku angielskim, dlatego też konieczna będzie znajomość skrótów, które są na nich stosowane – przykładowo UOS. Nacisk powinniśmy położyć na znajomość tolerowania oraz modyfikatorów. Musimy również wiedzieć, że niektórzy producenci zamieszczają większość not rysunkowych w osobnych dokumentach – przykładem tutaj jest Boeing. Niespodzianką dla, niektórych może być również operowanie na modelu 3D zamiast rysunku technicznego. W takim wypadku powinniśmy znać przynajmniej podstawy obsługi oprogramowania typu Siemens NX, czy Catia. Informację o tym jednak bardzo często znajdziemy w samym ogłoszeniu o pracę. Możemy zostać poproszeni również o wykonanie pomiaru wybranym przyrządem oraz omówienie znanych narzędzi jakościowych.

Ubieganie się o stanowisko Inżyniera Jakości będzie wymagać od nas szerszej wiedzy z zakresu narzędzi jakościowych oraz dużej biegłości w czytaniu rysunku technicznego. Dużo częściej niż w przypadku kontroli jakości posługiwać się będziemy językiem angielskim dlatego wymagany będzie odpowiedni poziom znajomości tego języka. Większe znaczenie niż w przypadku kontrolera będzie miała również znajomość procesów produkcyjnych, w tym chociażby podstaw procesów specjalnych. Niektórzy pracodawcy mogą poprosić nas o wykonanie przykładowej analizy niezgodności wraz z określeniem hipotetycznej przyczyny źródłowej oraz zaproponowaniem odpowiednich działań. Innym przykładem może być potrzeba stworzenia przykładowego planu kontroli, dlatego też nasza wiedza nie powinna opierać się wyłącznie na teorii. Warto również znać przynajmniej podstawy najpopularniejszych systemów ERP.

W przypadku stanowisk związanych z Systemem Zarządzania Jakością możemy spodziewać się pytań związanych zarówno z narzędziami jakościowymi jak również szczegółami dotyczącymi konkretnych norm systemowych. Raczej nikt nie będzie wymagał od nas recytowania wymagań, ale umiejętność prawidłowego zinterpretowania danego punktu specyfikacji będzie czymś pożądanym na tym stanowisku. Oczywiście większość takich standardów opracowywana jest w języku angielskim i właśnie w takim języku jest stosowana. Dlatego też nasza znajomość tego języka powinien obejmować również słownictwo związane z zarządzaniem jakością. Poza tym dobrze jest również znać zasady prowadzenia auditów wewnętrznych, tworzenia dokumentacji Systemu Jakości a także być biegłym w czytaniu rysunku technicznego. Pracując jako Specjalista ds. Zapewnienia Jakości jednym z naszych obowiązków może być monitorowanie różnych wskaźników jakościowych. Warto zatem znać metodologię obliczania oraz zasady stosowania tych najpopularniejszych.

Podsumowując…

Przekrój stanowisk związanych z jakością jest dość różnorodny i zależy bardzo często od specyfiki danej branży. Inny zakres obowiązków będzie miał inżynier jakości w branży automotive a inny chociażby w lotnictwie. W motoryzacji króluje statystyka, zaś w lotnictwie nacisk kładziemy na zapewnienie śledzenia. W artykule omówiliśmy poszczególne stanowiska, z którymi spotkamy się podczas naszej kariery zawodowej jako jakościowiec. Przedstawiliśmy również przykładowe wymagania stawiane przed kandydatami do pracy w dziale jakości. Chcąc osiągnąć sukces musimy być elastyczni, oraz umieć dostosować się do zmieniającego się otoczenia. W przypadku chęci zmiany branży musimy być otwarci na nowe wymagania a także ciągle poszerzać swoją wiedzę. Sam również posiadam kilkunastoletnie doświadczenie związane z pracą w jakości. Na przestrzeni lat wykonywałem różne zadanie związane chociażby z wdrażaniem Systemów Zarządzania Jakością, dysponowaniem wyrobem niezgodnym, auditami, analizą ryzyka, zatwierdzeniami procesów specjalnych, prowadzeniem działań korygujących i wielu innych. Szerzej o moim doświadczeniu zawodowym przeczytacie w artykule: Moja przygoda jako inżynier jakości.

Jeśli pracujecie w dziale jakości to podzielcie się swoimi doświadczeniami. Na pewno przydadzą się tym, którzy dopiero planują lub właśnie rozpoczęli swoją przygodę z jakością. W sekcji komentarzy możecie napisać co Waszym zdaniem najbardziej Wam się podoba w pracy jakościowca a za czym za bardzo nie przepadacie. Do zobaczenia w następnym materiale. Pamiętajcie nowe wpisy pojawiać się będą w każdy poniedziałek, w sam raz do porannej kawy.